فرار کنسیمین دانشور نویسنده و مترجم بزرگ ایرانی و همسر جلال آل احمد است. سیمین اولین داستان نویس ایرانی است که توانست داستان خود را منتشر کند. مهمترین و مشهورترین اثر سیمین دانشور رمان «سوچون» است که به هفده زبان دنیا ترجمه شده است. منتقدان سیمین را جنبشی پیشگام و خالق آثار بی نظیر داستانی ایرانی می دانند. او در آثارش بیشتر به هویت و جایگاه زن ایرانی در بستر تحولات اجتماعی می پردازد. در ادامه این مقاله قصد داریم مروری کوتاه بر زندگی و آثار ادبی سیمین دانشور داشته باشیم، با این امید که بتوانیم نقشی هرچند کوچک در آشنایی با شخصیت های ادبی و نامی کشورمان داشته باشیم.
بیوگرافی، خاطرات
سیمین خانم در هشتم اردیبهشت 1300 در شهر شیراز در میان عطر بهار نارینگ به دنیا آمد. پدرش محمدعلی دانشور پزشک و اهل فرهنگ بود. او از اعضای گروه حافظی بود که جمعه شب بر سر مزار حافظ گرد آمدند و با آواز غزال های او یاد او را گرامی داشتند. مادرش قمر سلطان حکمت مدیر مؤسسه دخترانه و نقاش بود. سیمین فرزند سوم خانواده بود و سه برادر به نامهای هوشنگ، منوچهر و خسرو و دو خواهر به نامهای هما و ویکتوریا را در کنار خود داشت. سیمین از کودکی با اشعار شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی و ناصر خسرو آشنا بود.
تحصیلات ابتدایی و سپس راهنمایی را در مدرسه انگلیسی مهرین به پایان رساند و در کتابخانه بزرگ پدرش با آثار نویسندگان بزرگ ایران و جهان آشنا شد. با تسلط بر زبان انگلیسی در مدرسه، با اشتیاق فراوان شروع به خواندن شاهکارهای جهان کرد که باعث آشنایی او با ادبیات جهان شد. او توانست در امتحانات نهایی دیپلم در سطح کل کشور شاگرد اول شود. به این ترتیب در سال 1317 به همراه برادرش منوچهر و خواهرش هما که هر دو در دانشگاه پذیرفته شدند به تهران آمدند. سیمین پس از مدتی در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشکده هنر دانشگاه تهران پذیرفته شد.
سیمین حدود 20 ساله بود که غم و اندوه تلخ درگذشت پدر را تجربه کرد. پس از این ماجرا مادرش به تهران مهاجرت کرد و تمام خانواده در خیابان ایرانشهر ساکن شدند. سیمین در سال 1320 توانست به عنوان معاون تبلیغات خارجی رادیو تهران مشغول به کار شود. در این گروه بزرگانی چون احمد شاملو و اکبر قاسمی با او همکاری داشتند. پس از مدتی کار رادیو را رها کرد و در روزنامه ایران مشغول به کار شد. پس از شروع کار سیمین در روزنامه، شروع به نوشتن مقالات مختلف برای نشریات مختلف و ترجمه متون کرد. وی نام مستعار «شیرازی پاینام» را برای امضای مقالات خود برگزید.
در این سال ها سرانجام اولین مجموعه داستان خود را با عنوان «آتیش هاشم» منتشر کرد. این کتاب در واقع اولین مجموعه داستان نوشته یک نویسنده ایرانی بود. یک سال پس از اخذ دکترای سیمین در رشته زبان و ادبیات فارسی؛ یعنی در سال 1327 وقتی در اتوبوسی که عازم شیراز بود نشسته بود با نویسنده و شخصیت اجتماعی معروف جلال آل احمد آشنا شد و این آشنایی دو سال بعد به ازدواج این دو نفر انجامید. از آنجایی که جلال از خانواده ای بسیار سنتی و مذهبی بود (پدر و پدربزرگش هر دو روحانی بودند)، خانواده اش تا سال ها پس از ازدواج این دو نفر راضی به این ازدواج نبودند و هیچ ارتباطی با آنها نداشتند. اما سیمین و جلال زوج عاشقی بودند که 20 سال با هم زندگی کردند تا اینکه با مرگ جلال در سال 1348 این پیوند از هم گسیخت.
سیمین در سال 1331 بورسیه معتبری از دانشگاه استنفورد آمریکا دریافت کرد و به تحصیل در رشته زیبایی پرداخت. در این سفر، جلال سیمین را همراهی نکرد و پیام هایی که در این مدت رد و بدل کردند، بعدها در کتابی به نام «نامه های سیمین دانشور و جلال آل احمد» جمع آوری و منتشر شد. سیمین در آمریکا توانست فنون نوشتن را از والاس استینگر بیاموزد و همیشه خود را مدیون او می دانست.
سیمین پس از بازگشت از آمریکا به مدت بیست سال در دانشگاه تهران به تدریس دانشجویان ادبیات پرداخت. اما در تمام این سال ها به دلیل مسائل سیاسی امکان ارتقای درجه استادی وجود نداشت و همیشه دانشیار بود. در سال 1358 بازنشسته شد. در سال 1340 سیمین توانست دومین مجموعه داستان خود را با نام «شهری، چون بهشت» منتشر کند و سرانجام در سال 1348 معروف ترین اثر خود به نام «سوچون» را منتشر کرد که به یکی از پرفروش ترین رمان های معاصر تبدیل شد. و می توان گفت بیشترین ماندگاری ادبیات فارسی را دارد. این کتاب به هفده زبان ترجمه شده است.
سیمین در سال 1351 پس از مرگ جلال کتاب «چهل طوطی» را که ترجمه ای از قصه های هندی بود منتشر کرد. این کتاب اولین و آخرین همکاری ادبی سیمین و گلال بود. سیمین کتابی با عنوان «غروب جلال» در سال 1361 منتشر کرد که شامل دو قسمت مجزا بود. سیمین قسمت اول با عنوان «شوهر من جلال» به بیان ویژگی های فردی، اجتماعی و حرفه ای جلال آل احمد می پردازد. قسمت دوم کتاب بیست و یک سال بعد با بیان خاطرات درگذشت جلال نوشته شد. سیمین «جزیره سرگردان» را در سال ۱۳۷۲ منتشر کرد که اولین کتاب از سه گانه معروف سیمین بود.
قسمت دوم کتاب به نام ساربان سرجندر در سال 1380 شمسی منتشر شد و قسمت سوم آن به نام کوه سرجندر مفقود شد و پس از تحویل به انتشارات خوارزمی برای چاپ هرگز منتشر نشد. سیمین در سال 1385 دچار مشکلات تنفسی شدید شد و مدتی پس از آن در بیمارستان بستری بود. وی سرانجام در 18 اسفند 1392 بر اثر ابتلا به آنفولانزا در 90 سالگی در تهران درگذشت و در قطعه 88 هنرمند بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
خانه زیبای سیمین دانشور و جلال آل احمد در محله دزاشیب شمیران، ارض کوچه الدری، کوچه الدری واقع شده است. این خانه را خود سلال زمانی که سیمین برای تحصیل به آمریکا رفت، ساخت، خانه ای که سال ها محل تجمع نویسندگان بوده است. این خانه زیبا در سال 1392 توسط شهرداری تهران خریداری شد تا به «خانه ادبیات» تبدیل شود. اما بعدها این خانه به نام «موزه سلال و سمن خانه» به ثبت رسید و اکنون با تمام وسایل شخصی این دو نویسنده بزرگ پذیرای علاقه مندان به گردشگران و جهانگردان است.
اثر سیمین دانشور
مجموعه داستان آتش نشانی (1327)، مجموعه داستان شهری، چون پچ (1340)، به چه کسی سلام کنم (1359) مجموعه داستان از پرنده مهاجر بپرس (1376)، مجموعه منتخب (1386)، رمان سوچون (1348) )، رمان جزیره سرگردان (1372)، رمان ساربان سرگردان (1380) و رمان کوه خشمگین که هرگز منتشر نشدند.
در انتهای مطلب گزیده ای کوتاه از رمان زیبای سوشون، شاهکار سیمین دانشور را می خوانیم:
چشمانش را که باز کرد خود را دید که روی فرش ایوان دراز کشیده است همه چراغ های باغ روشن بود مهمان داشتند بوی کاه می داد خاله کامی شونه اش را مالید بدن و صورت و گردنش روشن بود خیس از همه جا صدا می آمد یوسف را روی تخت چوبی کنار حوض گذاشتند و غلام پشت سرش نشسته بود و آرام بود و تکان نمی خورد و گفت: آقا حتی کلاه هم نداشت حاجی محمد رضایی رنجرز در حالی که دستانش را تا آرنج بنفش نشان می داد سعی می کرد کفش های یوسف را در بیاورد اما نتوانست، خان کاکا بالای سرشان ایستاده بود، گفت: زائر کفش ها را گرفت و فریاد زد: چاقو! عبا بر دوش یوسف نبود کلاه نداشت و زری فکر می کرد خواب می بیند این آخری همه خواب های بد می دیدند این هم خواب آشفته دیگری است…