بعدی-مهمترین تهدیدی که این روزها اقتصاد ایران را تهدید می کند رشد روزافزون نقدینگی است به گونه ای که می توان گفت تا زمانی که موتور تولید نقدینگی داغ است، تورم روند صعودی خود را ادامه می دهد، در حالی که طبق آمارهای رسمی تا پایان از سال. تا پایان سال 1400 نقدینگی از مرز 4750 هزار میلیارد تومان گذشت و اکنون نقدینگی در مرز 5 هزار میلیارد تومان است.
به گزارش فرارو و بر اساس اعلام کربان اسکندری، مدیرکل دفتر بانکی و بیمه وزارت اقتصاد، در سه ماهه نخست امسال روزانه حدود 3 هزار میلیارد تومان نقدینگی تولید شده است اما وحید شیکاکی شهری، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو وی با وجود اینکه در دو سناریو می توان حجم رشد نقدینگی را به صورت روزانه بررسی کرد، گفت: عددی که برای تولید حجم نقدینگی به صورت روزانه به تناسب حجم رشد نقدینگی ذکر می کنند باید در سناریوی خوش بینانه در نظر گرفته شود. اگر این رقم 30 باشد اگر نسبت را در نظر بگیریم، روزانه حدود 4100 میلیارد تومان نقدینگی تولید می شود و اگر نرخ رشد نقدینگی را 40 درصد در نظر بگیریم، میزان تولید نقدینگی 5 هزار میلیارد تومان در هر روز است. روز
آیا رشد نقدینگی مذموم است؟
اگر بخواهیم پدیده نقدینگی در اقتصاد ایران را ریشه ای بررسی کنیم، باید از دو زاویه به این موضوع نگاه کنیم، اولین مسئله این است که آیا نقدینگی خود پیامدهای کاملا منفی برای اقتصاد ایران دارد یا نقدینگی؟ مدیریت این غول جفت نشده نیز می تواند سود مثبتی داشته باشد. در همین راستا، علی دنی ترکمانی، اقتصاددان نهادی در گفت وگو با فرارو توضیح می دهد که نقدینگی موضوع مذموم نیست و می توان از آن در جهت مثبت استفاده کرد.
بر اساس دیدگاه دینی ترکمن ها، اگر پول به درستی مدیریت شود و این منابع لجام گسیخته به سمت بخش تولیدی اقتصاد هدایت شود که به جای حرکت به سمت بازارهای سرمایه و سوداگرانه، در حال افزایش است، موجب رونق بنگاه های تولیدی و خدماتی می شود: به نظر می رسد افزایش اشتغال و رشد اقتصاد پایدار یکی از ثمرات و پیامدهای آن است. بنابراین در این زمینه مدیریت نقدینگی بسیار حائز اهمیت است و در این راستا متاسفانه مدیریت نقدینگی به درستی صورت نگرفته و بیشتر نقدینگی به سمت فعالیت های سفته بازی سوق پیدا کرده است، بنابراین برای تغییر این وضعیت باید ترکیب نقدینگی را تعدیل کرد. به عبارت دیگر، اگر بتوان ترکیب توزیع نقدینگی را تغییر داد به جای اینکه این پول به سمت فعالیت‌های سفته‌بازی برود، به سمت فعالیت‌های مولد می‌رود و می‌توان از افزایش نقدینگی در جهت مثبت استفاده کرد.
علی دنی ترکمانی: بیشتر نقدینگی به سمت سفته بازی رفت
مذهب ترکمن برای رسیدن به این هدف سه کار را ضروری می داند. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری مولد، کاهش زمان انجام مطالعات سرمایه‌گذاری مولد و افزایش بهره‌وری بخش تولید، سه موضوعی است که به گفته دنی ترکمانی، باید برای تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد اقتصاد اجرا شود. در این صورت می توانند نقدینگی را کنترل کنند و از طریق آنها به رشد اقتصادی پایدار دست یابند و در غیر این صورت این نقدینگی مانند اسبی سرکش به بازارهای مختلف می رود و همه آنها را نابود می کند.
وحید چقاقی شهری همچنین در این خصوص می گوید: در اقتصاد سالم نقدینگی موجود باید صرف افزایش تولید و سرمایه گذاری در بخش اقتصادی مولد شود اما با توجه به اینکه اقتصاد ایران از سلامت لازم برخوردار نیست و در به نحوی که اقتصاد در برابر فعالیت های مولد و همچنین موانع دستیابی به آنها کار زیادی در مسیر بخش اقتصادی مولد وجود دارد، فعالیت های تولیدی عملا مختل شده و این نقدینگی به بازارهای مختلف پمپاژ می شود که در نهایت منجر به این امر می شود. به قیمت های بالاتر افزایش و تورم در جامعه.
دو منبع اصلی افزایش نقدینگی
در نگرش دوم به پدیده نقدینگی باید از یک سو به ریشه های آن توجه کرد و دلایل رشد نقدینگی را مشخص کرد و از سوی دیگر این نقدینگی از کدام منبع پمپاژ می شود. چقاقی شهری در این خصوص با اشاره به اینکه ریشه اصلی نقدینگی را باید در دو عدم تعادل مالی و بودجه ای و عدم تعادل در سیستم بانکی جست و جو کرد و گفت: در این راستا دولت با توجه به کسری بودجه ای که با آن مواجه است از روش هایی استفاده می کند. مانند استقراض از بانک مرکزی، استفاده از بودجه بنگاه های دولتی، دسترسی به منابع، صندوق توسعه ملی، استقراض از بانک ها، چاپ اوراق قرضه دولتی، دائماً نقدینگی ایجاد می کند.
به گفته چقاقی، در صورت احیای برجام، می توان امیدوار بود که با افزایش درآمد ارزی دولت، کسری بودجه کاهش یابد و در نتیجه می توان به کاهش نرخ رشد نقدینگی نیز امیدوار بود.
این کارشناس مسائل اقتصادی را با بی انضباطی مالی و بودجه ای سرچشمه همه این انحرافات می داند و در این خصوص می افزاید: نظام بودجه در ایران سنتی است و بر اساس چانه زنی تعیین می شود، در حالی که باید از نظام بودجه ریزی عملیاتی به عنوان یک سیستم بودجه استفاده کنیم. روش علمی جدید بیایید در حالی که بر اصلاحات تاکید شده است کار کنیم. بودجه ساختاری طی چند سال گذشته اتفاق خاصی در عمل رخ نداده است و تا زمانی که اصلاحات ساختاری بودجه را انجام ندهیم، بی انضباطی مالی دولت ادامه خواهد داشت.
شما در یک موسسه و مشکل افزایش نقدینگی هستید
ترکمن های مذهبی اما موضوع افزایش نقدینگی و بی انضباطی مالی دولت را از زاویه دیگری بررسی می کنند، به گفته این اقتصاددان نهادی، این موضوع یک پدیده داخلی در اقتصاد ایران است و به عبارتی در حوزه اقتصاد ما در مواجهه با انبوهی از نهادها که به موازات یکدیگر هستند و برخی بخش زیادی از بودجه را به خود اختصاص می دهند.
و در توضیح تکمیلی نظر خود می‌گوید: این عامل باعث ایجاد کریدور همپوشانی نهادهای مختلف می‌شود که می‌توان آن را همپوشانی نهادی نامید و منابعی که این موسسات مصرف می‌کنند و نرخ رشد آنها هر سال افزایش می‌یابد و به پایان می‌رسد. رشد نقدینگی از سوی دیگر، این بودجه هایی که به این بنگاه ها اختصاص می یابد، بیش از آنکه صرف امور عمرانی و سرمایه گذاری شود، کارکرد مصرف دارد و صرف امور جاری می شود، بنابراین در چنین شرایطی بودجه بی انضباط دولت است.به کل ساختار دولت افزایش می یابد که منجر به افزایش تولید نقدینگی می شود.
دینی ترکمانی ادامه داد: در واقع مشکل اصلی اینجاست، عاملی که باعث رشد نقدینگی می شود و در نتیجه این رشد نقدینگی به ظرفیت های تولیدی تبدیل نمی شود، بلکه باید اصلاح شود، به عبارتی این موضوع باید اصلاح شود. باید مشکل تداخل موسسات را حل کرد و وضعیت را مشخص کرد، در کدام حوزه بودجه باید تخصیص داده شود و به این ترتیب دیگر موسسات موازی ایجاد نشود، در این صورت مشکل کوچک شدن بودجه عمرانی و سرمایه گذاری حل می شود که منجر به این خواهد شد. رشد سمت تقاضا در این سال ها. سمت تولید و عرضه نیز رشد خواهد کرد و فشارهای تورمی از این طریق کنترل می شود.
وحید چقاقی شهری: ریشه های اصلی نقدینگی را باید در دو عدم تعادل در بودجه و نظام بانکی جستجو کنیم.
موضوع درگیری بانکی و افزایش نقدینگی
گذشته از بی ثباتی مالی و بودجه ای که دولت با آن مواجه است، بی ثباتی نظام بانکی نیز فشارهای قابل توجهی بر اقتصاد ایران وارد کرده است. در حال حاضر بر اساس آمار منتشر شده بخش قابل توجهی از دارایی های بانک ها مسدود شده و به همین دلیل مسدود شده است و اکنون نیز اگر این نارضایتی بانک ها برطرف نشود، نقدینگی توسط بانک ها ایجاد می شود.
چقاقی شهری در این زمینه می گوید: امروزه بانک ها به جای فعالیت در حوزه بانکی و مالی، بیشتر وارد فعالیت های تجاری و شرکتی شده اند و نظام پولی و بانکی حاکم بر کشور نمی تواند بر فعالیت بانک ها نظارت داشته باشد، زیرا آنها در حال حاضر بیشتر از شرکت های سرمایه گذار هستند. واحدهایی که فعالیت مالی انجام می دهند.
در چنین شرایطی، به گفته شگی، بین 40 تا 60 درصد منابع بانک ها منجمد و غیرقابل استفاده نامیده می شود و از سوی دیگر، دلیل چنین وضعیتی ترازنامه های موهوم و دارایی های موهوم به جای مانده از بانک ها است. از سوی دیگر، دارایی های مسدود شده بانک ها نیز به همین موضوع مربوط می شود. گفته می شود از دست رفتن منابع زیاد ناشی از عدم تعادل در بانک هاست و این بی انضباطی مالی بانک با فساد و رانت نیز همراه است و نتیجه این وضعیت ایجاد نقدینگی توسط بانک هاست. بانک ها برای جبران عدم تعادل عملکرد.
همانطور که اشاره کردیم در حال حاضر بخش زیادی از دارایی های بانک مسدود شده است و تا زمان انحلال دارایی ها مشکل عدم تعادل بانک حل نمی شود و وصول مطالبات معوق و غیره پیگیری شده است اما این اقدامات کافی نبود. و اقدامات موثرتر دیگری باید انجام شود تا شاهد بهبود ترازنامه بانک ها و کاهش بدهی آنها باشیم.
