حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران امشب (پنجشنبه) ۳۰ تیر ماه در برنامه صف اول شبکه خبر به تشریح آخرین تحولات در حوزه سیاست خارجی پرداخت.
وی درباره روابط با همسایگان و رفت و آمدها گفت: سیاست خارجی دولت سیزدهم مبتنی است بر دکترین سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند. در چارچوب این دکترین، سیاست خارجی دولت جدید یکی از اولویت‌های اساسی خودش را همکاری و تعامل هر چه بیشتر با همسایگان قرار داده است و دیگر اولویت ما تمرکز بر همکاری با آسیاست به عنوان پدیده نوظهور قرن جاری و ظرفیت‌های فراوان این قاره.
وزیر خارجه ادامه داد: اگر در سفرهای رئیس جمهور و رفت و آمدها در ۱۱ ماه گذشته ملاحظه کرده باشید سعی کردیم بخش‌های خاموش دیپلماسی همسایگی را فعال کنیم. در حوزه همسایگان شمالی و برخی کشورها مثل ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان ظرفیت‌های بسیار مهمی در حوزه دوجانبه و همکاری‌های استانی دارند. در شروع به کار دولت جدید سیاست خارجی را در این حوزه‌ها از تحرک لازم برخوردار نمی‌دانستیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی به سفرهای رئیس جمهور به ترکمنستان، روسیه، عمان و … و سفرهای خودش اشاره کرد و افزود: این سفرها با دستاوردهایی برای ما همراه بود. در ۱۰ ماه گذشته با اقدامات انجام شده توانستیم حجم تبادل تجاری را با عراق به ۱۶ میلیارد دلار افزایش دهیم. در تعامل با ترکمنستان به خاطر سوءتفاهمات و دریافت گاز از ترکمنستان برخی تعاملات با مشکلات فنی و مالی به دلیل تحریمها و شرایط بانکی روبرو شده بود که به خوبی عبور کردیم و نسبت به ادامه سوآپ گاز از ترکمنستان اقدام کردیم. در شروع به کار دولت جدید اعلام کردیم که حداقل ۴۰ درصد از سهم فعالیت دستگاه سیاست خارجی در دولت ۱۳ به دیپلماسی اقتصادی اختصاص می‌یابد و این کمک کرد حجم تبادل تجاری با همسایگان افزایش داشته باشد. در حوزه ارزآوری در دولت توانستیم بستری را برای وزارتخانه ها و دستگاه‌های اقتصادی و بخش خصوصی فراهم کنیم.
وی گفت: آقای رئیسی تأکید دارد که بخش اقتصادی ما فعال و روان حرکت کند. ما در دیپلماسی کار با همسایگان با چند اتفاق مهم توانستیم کشور را مواجه کنیم. اولین اتفاق اینکه ارزآوری برای کشور از حوزه همسایگان توانست نقش مهمی را ایفا کند. دوم اینکه ایران ظرفیت ترانزیتی بالایی دارد به خاطر موقعیت ژئوپولتیکی که قرار داریم خط ترانزیت شمال به جنوب و شرق به غرب توانست فعال شود. بعد از تحولات جنگ در اوکراین و تبعات ناشی از کرونا دو موضوع امنیت انرژی و غذایی از نگرانی‌های جدی در جهان و بخش‌هایی از منطقه ما به وجود آمده و در هر دو حوزه ایران موقعیت برتر را دارد. یکی از دارندگان منابع بزرگ نفت و گاز هستیم و در بحث امنیت غذایی مسیر ترانزیتی ایران ظرفیت خوبی را فراهم کرده است.
وزیر خارجه افزود: توانستیم برخی مسیرها از مسیر هند به پاکستان و فعال کنیم و دو سه مسیر را به صورت ریلی و ترکیبی توانستیم خط ترانزیت شمال – جنوب را فعال نگهداریم. برای اینکه بتوانیم خط ترانزیت شمال – جنوب را تکمیل کنیم مسیری در محدوده رشت و آستارا باقیمانده که توانستیم سرمایه گذار پیدا کنیم و آقای رئیسی بر این موضوع اهتمام داشت و توانستیم این را نهایی کنیم و امیدواریم بزودی شاهد عملیات ریل گذاری خط آهن رشت ـ آستارا باشیم.
امیرعبداللهیان بیان کرد: در حوزه کارکرد وزارت خارجه برای کمک به ارزآوری کشور بدون نگاه به اینکه برجام به کجا خواهد رسید با نگاه به بی اثر کردن تحریمها با استفاده از ظرفیت همسایگان و قاره آسیا شروع خوبی را در ۱۰ ماه گذشته دولت توانست تجربه کند و ان‌شالله در ماه‌های دیگر این را بیشتر کنیم.
پیامی از سعودی دریافت کردیم
وی درباره دستورکار مذاکرات با عربستان گفت: در حوزه همسایگان حاشیه جنوبی خلیج فارس بعد از ۱۳۹۵ عربستان تصمیم به قطع رابطه دیپلماتیک با ایران گرفت و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس در همراهی با عربستان سطح مناسبات دیپلماتیک را از سفیر به کاردار کاهش دادند و با اقداماتی که در شروع به کار دولت جدید انجام شد کشورهای حوزه خلیج فارس برای تحلیف آقای رئیسی دعوت شدند و تلاش شد با برنامه‌های عملی از همه ظرفیت‌های سیاسی، دیپلماتیک و … در تقویت مناسبات با این کشورها استفاده کنیم. امارات تصمیم گرفت سفیر به تهران وارد کند. بزودی سفیر این کشور وارد تهران می‌شود. کویت سفیر خود را معرفی و موافقت کردیم و ظرف روزهای آینده سفیر کویت وارد تهران می‌شود. پنج دور مذاکره با عربستان در سطح امنیتی داشتیم و پیشرفت‌هایی حاصل شد و حج خوبی را شاهد بودیم و برای آماده سازی بازگشایی سفارتخانه‌ها. هفته گذشته پیامی از وزیر خارجه عراق دریافت کردیم که طرف سعودی آمادگی دارد گفت‌وگوها از فاز امنیتی وارد فاز سیاسی و علنی شود که اعلام آمادگی کردیم که این گفت‌وگوها در سطح سیاسی ادامه یابد و منتج به بازگشت روابط دیپلماتیک به شکل قبل شود.
وی همچنین گفت: خیلی از واقعیات صحنه روابط بین‌الملل در حال تغییر است. یک اتفاقی در اوکراین رخ می‌دهد و شاهد تکان‌های زیاد در جهان هستیم. کنشگران امروز نقش متفاوت از کنشگران دو دهه قبل دارند. نگاه به سیاست بین‌الملل با تغییرات اساسی مواجه شده است. اگر در این چارچوب بخواهیم با روش سنتی مسائل را ارزیابی و برنامه خود را تنظیم کنیم واقع بینانه عمل نکرده‌ایم. امروز چالشی وجود دارد و آمریکا تلاش میکند و دست و پا می‌زند قدرت هژمون خود را حفظ کند. اینکه تکیه کشورها به آمریکا بخواهد باشد نمی‌تواند منافع حداکثری یک ملت را تامین کند این بدان معنا نیست که این نقش را برای روسیه قائل باشیم. در سیاست خارجی دولت سیزدهم نگاه به شرق و غرب در چارچوب سیاست متوازن در دستورکار ماست. کار با همه بخش‌های جهان مورد توجه جدی است. منافع خود را به موضوعات و حوزه‌هایی که بیشترین دستاورد را برای کشور داشته باشد گره می‌زنیم. منافع خود را به غرب و شرق گره نمی‌زنیم.
وزیر خارجه ادامه داد: ما شاهد سفر اردوغان و پوتین به ایران بودیم. هر رئیس کشوری وقتی می‌خواهد سفری را انجام دهد چه اجلاس دوجانبه و چندجانبه نگاه میکند کجا می‌رود و ظرفیت آن کشور چیست. جمهوری اسلامی ایران امروز در یک جایگاه ویژه، ممتاز و قابل احترام در جهان در ابعاد مختلف خودش قرار دارد. در حوزه علم و فناوری، دفاعی و حوزه‌هایی که برای ما تولید قدرت میکند.
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: ما حتما اگر بتوانیم از ظرفیت موجود در غرب علم و فناوری و … استفاده کنیم یا در حوزه تجاری توانمندی‌های خود را برای ارزآوری ارائه کنیم ولی اینکه بنشینیم و منتظر باشیم کسان دیگر برای ما گشایش ایجاد کنند. آمریکایی‌ها افغانستان را اشغال کردند و یک کلینیک دو اتاقه برای آنها ایجاد نکردند. ارتباطات با شرق و همه بخش‌های جهان در دستورکار ماست. یکی از همسایگان ما روسیه و یکی ترکیه است و این ظرفیت و جایگاه ایران است که همسایگان به دعوت ایران توجه نشان می‌دهند و اجلاسی که بیش از سه سال و نیم برگزار نشده در تهران برگزار می شود.
وی همچنین اظهار داشت: ما عضو اتحادیه اوراسیا هستیم و هفت هزار قلم کالا در حوزه اوراسیا از معافیت های گمرکی برخوردار است که بخشی از آن بزودی فعال می‌شود. امیدواریم در جلسه شهریورماه وارد مراحل اجرایی و عملی استفاده از منافع عضویت در شانگهای باشیم. در حوزه بریکس پلاس ایران مبتکر این مسئله بود که بریکس اعضای جدیدی را به عضویت خود در بیاورد که تلاش زیادی شد آقای رئیسی در گفت‌وگو با روسای این کشورها و من هم پیگیری کردم و چین چون این ایده را قبول داشت. چینی‌ها پیگیری ایران را دیدند و کشورهایی را دعوت کردند و ایران جزو اولین کشورهایی است که قرار است به عضویت بریکس پلاس دربیاید.
ایجاد ۳۵ پست رایزن اقتصادی
وزیر خارجه درباره انتصاب رایزنان اقتصادی نیز گفت: ما توانستیم ۳۵ پست رایزن اقتصادی ایجاد کنیم که تا الان حدود ۱۵ پست در نمایندگی‌ها مستقر شدند و بقیه در حال استقرار هستند و ۱۲ پست مبتنی بر حوزه صنایع است که در این بخش توانستند پست‌های خود را بگیرند و به تدریج به ما معرفی می‌شوند. این رایزنها باید از طریق وزارتخانه ذیربط معرفی شوند.
حوزه مقاومت
امیرعبداللهیان درباره اقدامات ایران در حوزه مقاومت نیز بیان کرد: در تحولات منطقه حداقل در یک دهه اخیر ایران همیشه در قسمت خوب تحولات منطقه بوده و نقش سازنده آن در کمک به ثبات و امنیت و دولت سازی در عراق، نقش سازنده ایران در کمک به تحولات سوریه و جلوگیری از پیروزی و حاکمیت تروریسم تکفیری و داعش بر سوریه و نقش ایران برای اینکه جنگ علیه یمن از طریق مسالمت آمیز حل و فصل شود. ایران اولین کشوری بود که از آغاز جنگ در یمن اعلام کرد راه‌حل در یمن صرفا سیاسی است و همه تلاش ایران بر این متمرکز شد تا جایی که الان همگان اعتراف دارند این جنگ بی فایده است و باید از مسیر سیاسی حل و فصل شود.
وزیر خارجه گفت: ما این کشورها را متحدان خود می‌دانیم و برای کمک به آنها در مبارزه با تروریسم تلاش می‌کنیم. اگر نگاه بلند مقام معظم رهبری و اراده سردار سلیمانی و مجموعه نیروهای مسلح ما در کنار نیروهای مسلح در منطقه به کار گرفته نمی‌شد امروز در تهران امنیت نداشتیم.
امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: ایجاد خط ترانزیت بین این کشورهای موسوم به محور مقاومت در دستورکارماست.
انتقام خون شهید سلیمانی را وظیفه قطعی خود می‌دانیم
رئیس دستگاه دیپلماسی درباره پرونده ترور شهید قاسم سلیمانی نیز بیان کرد: موضوع سردار سلیمانی مسئله‌ای نیست که هیچگاه به فراموشی سپرده شود این مسئله آنقدر عمق دارد که حتی پوتین در سفر به تهران در دیدار با مقام معظم رهبری و آقای رئیسی به جایگاه و نقش مهم سردار سلیمانی اشاره کرد. در وزارت خارجه کمیته پیگیری حقوق بین‌المللی که وجود داشت را کامل‌تر کرده و به کار سرعت دادیم و یکی از سفرای کریر که در نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل در ژنو بود به عنوان دستیار و مسئول پرونده حقوقی بین‌المللی سردار سلیمانی و همراهانش قرار دادیم و قوه قضاییه جدی کار میکند و امیدوارم اقدامات ما به نقطه مطلوب برسد. در این پرونده یکی از اقداماتی که انجام شد آمران و عاملان آن در لیست سیاه تروریستی قرار گرفتند و آنهایی که قرار گرفتند خواب راحت ندارند. از پیام‌هایی که برایمان از طریق واسطه‌ها از سوی آمریکا آورده شد گفته شد که دو میلیون دلار برای حفاظت پامپئو هزینه می‌شود که از طریق واسطه‌ها می‌خواستند این را در بده بستان حل کنند که دست رد به سینه آنها زده شد. در دستگاه دیپلماسی انتقام خون شهید سلیمانی را وظیفه قطعی خود می‌دانیم.
ایرانیان خارج از کشور
وی درباره ایرانیان خارج از کشور هم گفت: این موضوعی است که مقام معظم رهبری توصیه و تأکید زیادی داشتند و دارند و هم آقای رئیسی دیروز برای جلسه‌ای خدمتشان بودم گفتند من هنوز به صورت ملموس حس نمی‌کنم برای ایرانیان خارج از کشور در قالب شورای عالی ایرانیان اتفاق مهمی رقم خورده باشد و توصیه داشتند این جمعیت باید مورد توجه ویژه در دستگاه دیپلماسی قرار بگیرند. کاری که این مدت انجام دادیم در سفرهایی که داشتم یکی از برنامه‌هایم دیدار با ایرانیان مقیم یا نمایندگان آنها. شورای عالی ایرانیان را به معنای واقعی فعال کردیم و در شروع به کار دولت با حضور آقای رئیسی این شورا برگزار شد و خروجی جلسه ما این شد که قانون جامع برای حمایت از ایرانیان خارج از کشور در اختیار داشته باشیم که مقرر شد کمیته‌ای برای این کار تشکیل شود چون قانون باید تدوین شود جزو وظایف مجلس است. مجلس و وزارت دادگستری عضو این کمیته هستند و در حال رسیدن به هفته‌های پایانی کارهای کارشناسی این قانون هستیم. البته باید وضعیت ایرانیان دارای تابعیت مضاعف روشن شود.
وزیر خارجه ادامه داد: مسئله‌ای که به شیطنت رسانه‌ها و برنامه‌ریزی دشمنان در حوزه ایران هراسی برمی‌گردد می‌گویند اگر به ایران بروید دستگیر می‌شوید. آنهایی که دستگیر شدند به تعداد انگشتان دو دست نمی‌رسد. آنهایی که دستگیر شدند جاسوسی کردند و در هر کشوری اتفاق جاسوسی رخ داده دستگیر شده است. من هم که وزیر خارجه هستم اگر تخلفی کنم در تعرض با امنیت ملی باشد سیستم قضایی برخورد میکند و عادلانه تصمیم می‌گیرد. در سایت وزارت خارجه سامانه پرسمان تردد را گذاشتیم و با ۱۰ دستگاه هماهنگی کردیم و ایرانیان صفحه اول گذرنامه خود را بارگذاری می‌کنند و از هر ۱۰۰ هزار نفر یک نفر را ممکن است بگویند مشکل دارد و مشکل آن این است که در داخل ایران شاکی خصوصی دارد. در سایت از طریق ایمیل به فرد متقاضی می‌گوییم می‌توانید بیایید و برگردید. من گفتم که تضمین می‌دهم. سه ماه پیش یک فرد ایرانی از یکی از کشورها در فرودگاه چون گذرنامه‌اش باید سه ماه اعتبار می‌داشته است و می‌گویند خلاف مقررات است و به وزارت خارجه زنگ زد و من به او زنگ زدم و صبح اداره گذرنامه او را در کمتر از ۱۰ دقیقه بروزرسانی کردند. ما به عنوان نهاد دیپلماسی در کشور موظف به خدمات کنسولی به ایرانیان هستیم صرفنظر از فکر و عقاید و دین و مذهب آنها.
ریزگردها و حق آبه‌ها
وزیر خارجه درباره ریزگردها نیز بیان کرد: بخشی از بحران‌های زیست محیطی به جنگ‌هایی برمی‌گردد که در دو سه دهه اخیر در منطقه رخ داده است. ایران برای صلح و ثبات و امنیت پایدار و دوری از جنگ در منطقه تلاش میکند. بخشی از آن به دیپلماسی آب برمی‌گردد که وزارت خارجه و وزارت نیرو آن را در دستورکار دارند. بخشی به هیرمند برمی‌گردد. تا الان سه بار حضوری و چند بار تلفنی در این موضوع با متقی سرپرست وزارت خارجه افغانستان صحبت کردم. سفرهایی به کابل شد و پیشرفتی که داشتیم مقامات هیأت حاکمه سرپرستی می‌پذیرند حق آبه ایران باید تامین شود ولی به لحاظ فنی می‌گویند مشکل بارش و … وجود دارد. از نظر فنی هماهنگی‌هایی در حال انجام است. امسال آب را رها کردند، ولی برخی با کارشکنی آب را به سمت دیگری منحرف کردند و خود افغان‌ها نتوانستند استفاده کنند ولی اقدامات ما در سطح سیاسی، امنیتی و اطلاعاتی با مقامات حاکم در افغانستان ادامه دارد و به هیچ وجه از آن نمی‌توانیم کوتاه بیاییم.
وی همچنین گفت: در مورد حق آبه ارس هشت ماه پیش با چاووش اوغلو توافق کردیم کمیته مشترک آب تشکیل دهیم و هیأتی از ایران به ترکیه رفت و قرار است هیأتی بزودی از ترکیه به ایران بیاید. آقای رئیسی در دیدار با اردوغان دو بار بر این موضوع تأکید کرد و گفت که موضوع حق آبه ما از ارس موضوعی نیست که به راحتی از آن بگذریم و این انتظار را داریم که شاهد کاهش سر سوزنی از سهم خود در رود ارس نباشیم.
در ۱۰ ماه و نیم گذشته ۴۷ هیأت رسمی از آفریقا به ایران سفر کرد
امیرعبداللهیان درباره سیاست ایران در قبال آمریکای لاتین و آفریقا نیز بیان کرد: در ۱۰ ماه و نیم گذشته ۴۷ هیأت رسمی از آفریقا به ایران سفر کرد و قراردادهای مختلفی منعقد شد و البته بخش خصوصی جلوتر و موفق‌تر بوده است و کمیسیون‌های مشترکی در این حوزه برگزار شده و توانستیم به توافقات خوبی دست یافته و همکاری‌ها را شتاب ببخشیم. آنچه تا الان انجام شده لازم بوده، ولی کافی نیست و باید قدم‌های قوی‌تری برداشت. آفریقا همچنان قاره بکر است و در آفریقا ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد.
آمریکای لاتین
وی درباره آمریکای لاتین نیز اظهار داشت: در آمریکای لاتین در حوزه نفت و انرژی، پتروشیمی و همکاری‌های پالایشگاهی و همکاری در حوزه تامین امنیت غذایی کارهای خیلی خوبی در ماه‌های گذشته انجام شده و اتفاقات جدیدی است که در این حوزه رخ داده است. نگاه به این دو منطقه در چارچوب سیاست خارجی متوازن جزو اولویت‌های مهم ماست به دلیل بکر بودن این دو حوزه و ظرفیت‌های فراوان آن. البته در دو حوزه علیرغم دور افتاده بودن آنها نگاه آنها به ایران و انقلاب و امام یک نگاه متفاوت و ویژه‌ای است که برای ما سرمایه بزرگی را ایجاد کرده است.
در بیش از ۹۵ الی۹۶ درصد محتوا با همه طرف‌ها اتفاق نظر داریم/ توافق را به هر قیمت و هر توافقی را نمی‌خواهیم
وی درباره آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریمها نیز گفت: سیاست خارجی دولت سیزدهم در نگاه به برجام این گونه است که دولت باید برنامه توسعه اقتصادی پایدار را بدون نگاه به برجام دنبال کند. وزارت خارجه برای توسعه اقتصادی پایدار باید همه ظرفیت مطلوب خودش را به کار بگیرد، ولی از طرف دیگر وزارت خارجه برای لغو تحریمها باید در میز مذاکره حضور داشته باشد که این نه یک مذاکره بلکه یک کارزار مذاکراتی است.
وزیر خارجه بیان کرد: ما الان در نقطه‌ای هستیم که متن آماده‌ای در مقابل ماست که در بیش از ۹۵ الی۹۶ درصد محتوا با همه طرف‌ها اتفاق نظر داریم، ولی در این متن همچنان یک نقص مهم وجود دارد و اینکه ما باید از مزایای کامل اقتصادی توافق برخودار شویم. ما نمی‌خواهیم از یک روزنه دو بار گزیده شویم.
امیرعبداللهیان یادآور شد: برای برخوردار شدن از مزایای کامل اقتصادی برجام، آمریکایی‌ها باید تعهدات و تضمین‌هایی را بپذیرند. این طور نیست که بگوییم در قرارداد بین‌المللی تضمین معنا ندارد، قرارداد برای اجرا نوشته می‌شود و برای قاب کردن در طاقچه خانه که قرارداد نمی‌خواهیم. برای رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار جدی هستیم. توافق را به هر قیمت و هر توافقی را نمی‌خواهیم.
وی گفت: در تبادل پیام‌ها به طرف آمریکایی از طریق اتحادیه اروپا و برخی وزرای خارجه گفته‌ایم که توافقی می‌خواهیم با متخصات خوب بودن، قوی بودن و پایدار بودن. توافقی یک طرفه هم نمی‌خواهیم که همه منافع ما را تامین کند و طرف‌های مقابل را هم می‌فهیم و برای این تلاش می‌کنیم و برای اینکه به این ویژگی برسیم هنوز آمریکایی‌ها ما را مطمئن نکردند که می‌توانیم از منافع کامل اقتصادی برجام برخوردار شویم. این برخوردار بودن شاخص‌هایی دارد که در حال تبادل پیام‌ها و گفت‌وگوها با اتحادیه اروپا و غیرمستقیم با آمریکا هستیم تا شاخص‌های مورد نظر ما به صورت ملموس و دقیق روی کاغذ بیاید و بتوانیم اعلام کنیم که در نقطه خوب توافق قرار داریم.
