دکتر سامی بابایی، روانشناس خانواده و کودک می گوید: در صورت طلاق سالم، قرار نیست پدر یا مادر از صحنه زندگی کودک حذف شوند. حق دارد با پدرش به مهمانی، تفریح، مسافرت، خرید و غیره برود.»
به گزارش ایرنا، جدایی یا طلاق تجربه ای بسیار استرس زا برای همه افراد درگیر است، اما زمانی که والدین طلاق می گیرند، بچه ها اغلب احساس می کنند که تمام دنیایشان زیر و رو شده است. در هر سنی، مشاهده انحلال ازدواج والدین و از هم پاشیدگی یک خانواده می تواند قلب را آزار دهد.
کودکان ممکن است احساس شوک، عدم اطمینان یا عصبانیت کنند. برخی ممکن است احساس گناه کنند و خود را برای مشکل سرزنش کنند. از سوی دیگر، والدین نیز از چالش های بسیاری از جمله افسردگی، مشکلات مالی، ترس، تنهایی و … رنج می برند.
یکی دیگر از چالش های مهمی که والدین با آن روبرو هستند، فرزندپروری است. این موضوع به خصوص برای مادری که مسئولیت حضانت فرزند را بر عهده دارد کمی سخت تر و پیچیده تر است، اما پدر و مادر آگاه و بالغ می توانند با استفاده از روش های مختلف از تبعات طلاق بر کودک بکاهند و تاب آوری او را بعد از والدین افزایش دهند. جدایی تا حد زیادی
دکتر سامیه بابایی، روانشناس خانواده و کودک و مدرس دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با ایرنا زندی توضیح می دهد که چگونه مادر بعد از جدایی می تواند آگاهی خود را نسبت به تربیت افزایش دهد.
بگو مادر مجرد، مادر مطلقه نیست
قبل از هر چیز باید بگویم که استفاده از کلمه مادر مطلقه متاسفانه کلمه اشتباهی است که اغلب در جامعه استفاده می شود. اگرچه این کلمه زن مطلقه را در قانون می داند، اما این کلمه باید از نظر فرهنگی اصلاح شود; بهتر است از کلمه مادران مجرد استفاده کنیم.
با استفاده از کلمه مادر مطلقه، در واقع وکالت از مادر گرفته شده است و به نظر می رسد منظور این است که زن تمایلی به طلاق ندارد. در حالی که چنین نیست و بر اساس آمارهای موجود، اکثریت دادخواست های طلاق ارجاع شده به دادگاه های خانواده، عمده متقاضیان دادخواست از سوی زنان هستند. بنابراین، مهم است که مادر را صاحب نمایندگی که درخواست طلاق داده است، بدانیم.
مادر پس از طلاق تنها مسئول مراقبت از کودک نیست
این خطای فاحشی است که مادر را تنها مسئول نگهداری از فرزند پس از طلاق می دانیم: «باید در نظر داشته باشیم که پسر نه پدر است و نه مادر، بلکه پدر است». کودک موجودی گرانبها و سرمایه انسانی است که متعلق به کل جامعه و همه کسانی است که در این زمینه فعالیت می کنند و باید از او مراقبت کنند. از قاضی گرفته تا روانشناس، مادر، پدر، پدربزرگ، مادربزرگ، مدرسه و… مسئولیت مراقبت از کودکان را بر عهده دارند و باید خود را در قبال نحوه برخورد والدین با موقعیت های حساس مانند طلاق پاسخگو باشند تا کودک آسیبی نبیند. بنابراین تنها وظیفه مادر نیست که طلاق را برای فرزندش توضیح دهد.
با خبر طلاق کودک را شوکه نکنید
برخی از والدین تصمیم می گیرند ماجرای طلاق خود را برای مدتی از فرزندشان پنهان کنند، مثلاً بعد از طلاق، مادر به فرزندش می گوید: «بابا به مأموریت رفته و گاهی به دیدنت می آید». در واقع با این کار می خواهند کودک آرام آرام به محیط عادت کند و کم کم متوجه طلاق والدینش شود. بابایی درباره درستی یا نادرستی چنین اقدامی می گوید: «بازگویی روند جدایی والدین به سن فرزند بستگی دارد، اما اگر والدین احساس کنند که اگر ناگهان متوجه طلاق خود شوند ممکن است فرزندشان شوکه شود، ممکن است این اتفاق بیفتد. ایده خوبی برای گفتن داستان است.” به کودک به آرامی توجه کنید، بچه های امروزی آنقدر باهوش هستند که نمی توانند این را بفهمند، اما به هر حال طلاق والدین نباید کودک را شوکه کند. طلاق والدین از فرزند کم کم
بابایی تصریح میکند: استفاده از واژههای طلاق و جدایی برای گفتن داستان جدایی برای کودک ضروری نیست، این واژهها برای کودکان چندان قابل درک نیست و والدین میتوانند روند طلاق را به گونهای بازگو کنند که برای هر چیزی که باشد. ما تصمیم گرفتیم که دیگر در یک خانه با هم زندگی نکنیم، جزئیات طلاق و دلیل جدایی را برای کودک توضیح دهیم، زیرا گفتن این موارد باعث ایجاد استرس و اضطراب مضاعف برای کودک می شود.
پایان تلخ بهتر از تلخی بی نهایت است
به گفته بابایی جدایی والدین می تواند تاثیر بدی بر روحیه فرزندان داشته باشد. احساس طردشدگی، تنهایی و نداشتن خانواده مشکلی است که بسیاری از فرزندان طلاق را آزار می دهد، اما مراقب باشید زندگی با والدینی که دائماً دعوا و تنش دارند و کودک همیشه شاهد بی تفاوتی والدین نسبت به یکدیگر بوده است، بدتر از این است. طلاق بنابراین اگر پدر و مادر قبل از طلاق با یکدیگر نزاع و تنش داشتند، آثار طلاق بهتر از زمانی است که پدر و مادر در یک خانه زندگی می کنند، اما همیشه درگیری لفظی و فیزیکی با یکدیگر وجود دارد.
پس از طلاق فرزندتان را یتیم نکنید
متأسفانه برخی از والدین پس از طلاق اغلب از دست فرزندان خود عصبانی می شوند و فرزندان خود را سنگ خود می سازند. مثلاً مادرشوهرش از پدر و خانواده اش بد می گوید. پوپی این را ظلمی بزرگ در حق کودک می داند و می گوید: «در شرایطی که کودک 6-5 ساله باید به دنبال بازی و کودکی باشد، نقش مشاوری به او محول می شود که باید به درد و دل مادر یا پدرش گوش دهد. “
درست است که مادر پس از طلاق فشار روانی زیادی را متحمل می شود و گاهی برای تسکین خود نیاز به صحبت دارد، اما راه حل این نیست که کودک را آزار دهیم: «چنین فرزندی نه تنها خانواده خود را از دست داده، بلکه در یک تعارض. وفاداری بدون دانستن اینکه چه کسی باید طرف او باشد، مادر یا پدر قرار می گیرد. اگر پدرش را ترجیح می داد، خود را خائن به مادر می دانست و اگر مادرش خود را ترجیح می داد، خود را خیانتکار به پدر می دانست! این در واقع روان کودک را می شکند. همچنین، وقتی این کودکان به بزرگسالی می رسند، با نیازهای گروه همسالان خود سازگار نیستند. آنها ممکن است دوست پیدا نکنند، ممکن است مهارت های اجتماعی خوبی نداشته باشند، ممکن است درس نخوانند و غیره، زیرا در دوران کودکی مشغول مادر یا پدر بودن برای والدین خود بوده اند. بنابراین والدین باید مشکلات و مشکلات خود را با دیگرانی غیر از فرزندشان مانند دوستان، مشاوران، مادران و خواهران و برادران در میان بگذارند.»
وی تاکید می کند: مهم ترین نکته ای که والدین بعد از طلاق باید به آن توجه کنند این است که همدیگر را در ذهن کودک تخریب نکنند، این مثل بچه های یتیم است، بچه باید مطمئن باشد که برای همیشه پدر و مادرش را خواهد داشت.
چگونه به سوالات کودک پس از طلاق پاسخ می دهید؟
پس از اینکه کودک از طلاق والدین خود مطلع شد، شاید سوالاتی در ذهن او وجود داشته باشد. مثل “مامان، بابا بد بود؟ چرا بابا دیگه پیش ما نیست؟! ما دیگه با هم سفر نمی کنیم؟!” و سوالات دیگر؛ بابایی در رابطه با نحوه پاسخ والدین به این سؤالات توضیح می دهد: «بهتر است به کودک دروغ نگویید، مثلاً اگر قرار است با هم به مسافرت بروید، به کودک بگویید، زیرا ما به والدین بزرگسال اطمینان می دهیم که بعد از طلاق، دست از کار نکشید. رفت و آمد و تفریح سه نفره برای همیشه و داشتن یک گروه سه نفره در تعطیلات آخر هفته البته این موضوع متاسفانه در فرهنگ ما پذیرفته نیست و والدین بعد از طلاق فکر می کنند که باید با هم دعوا کنند اما اشکالی ندارد. با تفریح و حتی مسافرت به خاطر کودک و این می تواند تاثیر مثبتی روی کودک بگذارد روحیه و آینده کودک.
پوپای ادامه می دهد: «اگر به هر دلیلی والدین پس از طلاق نتوانند یکدیگر را ملاقات کنند، باید این موضوع را به وضوح به کودک گفته شود، اما حتما به کودک اطمینان دهید که پدر یا مادرش را از دست نخواهد داد و هر زمان که نیاز داشته باشد. پدر یا مادرش را ببیند، او می تواند در کنارش باشد.” .
احساس پوچی در کودکان پس از طلاق
گاهی بعد از طلاق والدین، بچه ها نگران این هستند که من تنها یکی از دوستان آنها هستم که دور از پدرم زندگی می کنم. بابایی در این باره می گوید: در صورت طلاق سالم، قرار نیست پدر و مادر از صحنه زندگی کودک حذف شوند. مهمانی، تفریح، مسافرت، خرید و… با پدرش.»
وی ادامه می دهد: از آنجایی که فرزند از طلاق والدین خود احساس خالی بودن می کند و تصور می کند که در بین همسالان خود تنها کسی است که با پدر یا مادرش زندگی نمی کند، در چنین شرایطی والدین باید به او توضیح دهند که شما هستید. نه تنها کسی که چنین وضعیتی دارد، بچههایی در جامعه و دنیا وجود دارند که همه با والدین خود زندگی نمیکنند و اینها بچههای موفقی هستند.»
بابایی با بیان اینکه در چنین شرایطی می توان حریم خصوصی را به کودک آموزش داد، می گوید: قرار نیست همه چیز خاص در زندگی برای دیگران توضیح داده شود، لازم نیست دیگران بدانند ما چقدر پول داریم، چه پدر و مادرم زندگی کنند یا نه. با هم و غیره”
پس از طلاق والدین، کودک نیاز روانی به حضور پدر پیدا می کند
بابایی تاکید می کند: توجه داشته باشید که حضور روانی پدر در تربیت کودک بسیار ضروری است، به خصوص از سن 6 تا 7 سالگی که کودک اجتماعی می شود و کودک از این سن به بعد نیاز به شخصیت پدری دارد. تا مادر هرگز نتواند و هرگز نتواند خلأ نبود پدر را پر کند، مادران باید در ملاقات فرزند با پدر همکاری کنند، از طرفی به پدران اکیدا توصیه می کنم که از زندگی روانی کودک دوری نکنند. به هر حال اگر این مشکل جدی گرفته نشود، کودک در نوجوانی دچار اختلالات و محدودیت های زیادی می شود.
وی ادامه می دهد: اگر پدر به هر دلیلی حضور نداشته باشد، این مادر نیست، بلکه جامعه اعم از مربی، مدرسه، قاضی و… مسئول است و در اینجا مادر باید اختیارات والدین را فراهم کند. زیرا مادر هر چقدر هم که کامل باشد و اگر بتواند، نمی تواند هم مادر باشد و هم پدر، والدین می تواند مدیر مدرسه، پدربزرگ، دایی و … باشد.
مادر مجرد باید در تربیت فرزند به چه نکاتی توجه کند؟
این مدرس دانشکده در پاسخ به این سوال می گوید: مادران مجرد باید تمام توصیه ها و کتاب های تربیت فرزند را مطالعه کنند و اگر اطلاعی ندارند از مشاور کمک بگیرند.
بابایی تاکید می کند: مادران مجرد باید در نظر داشته باشند که مراقبت از خود بزرگترین سرمایه ای است که می توانند برای فرزندان خود بگذارند، تجربه طلاق تجربه آسانی نیست و برای هر دو طرف هزینه زیادی دارد، بنابراین مادر علاوه بر با تحمل آن صدمات، باید تغذیه روانی برای فرزندش فراهم کند، بنابراین نباید از جایی حمایت کرد. بنابراین بزرگترین تأثیر بر سلامت کودک این است که مادر بتواند از اطرافیانش حمایت کند تا بتواند این موضوع را منتقل کند. حمایت و تغذیه عاطفی از فرزندش. تغذیه حمایتی است که مادر از خانواده، دوستان، مشاوران و جامعه دریافت می کند.
و در پایان می گوید: «پدربزرگ و مادربزرگ، مهدکودک، مدارس، سیستم غذایی، آموزش، تأمین اجتماعی و کل نظام حاکمیتی قبل از اینکه مادر این سوال را مطرح کند که با کودکی که والدینش از هم جدا شده اند، چه باید گفت و چگونه رفتار کرد. به جای اینکه تمام مسئولیت را بر دوش یک نفر گذاشت، باید مسئولیت نظام اجتماعی را برعهده گرفت و از آنها خواست که برای حمایت از خانواده از جمله مادران مجرد قدمی بردارند.»