آینده– در حالی که آخرین داده های آماری بانک مرکزی حاکی از آن است که میزان نقدینگی در اسفند ماه سال 1400 به 4 میلیون و 832 هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 39 درصد رشد داشته است، به نظر می رسد به دلیل همین سرعت باشد. رشد، میزان نقدینگی در بهار از مرز 5 هزار میلیارد تومان گذشت.
بر اساس گزارش فرارو، میزان نقدینگی در بهمن ماه 1397، 3 میلیون و 476 هزار میلیارد تومان و در سال 2018، 3 میلیون و 472 هزار میلیارد تومان بوده است. از سوی دیگر رشد نقدینگی در بهمن ماه 1400 نسبت به سال قبل 39 درصد و در بهمن 1397 40.6 درصد بوده است.
پول سازی بی رویه توسط بانک ها، سردرگمی در بازارهای مختلف و تلاطم قیمتی، افزایش نقدینگی که در چنین شرایطی پیش بینی می شود در بهار از مرز 5 هزار میلیارد تومان عبور کند. در چنین شرایطی، نقدینگی روزانه نیز طی سال گذشته روند صعودی را آغاز کرد و در شش ماهه دوم سال 1400 که مدیریت اقتصادی به دولت جدید سپرده شد، این روند ادامه یافت. اما در ماه های نهم و یازدهم این روند ادامه یافت. این رقم 3.445 و 3.416 میلیارد تومان در روز بود که به نظر می رسد امسال شتاب بیشتری گرفته است.
ریشه افزایش نقدینگی عدم تعادل بودجه و سیستم بانکی استوحید چقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی است گفتگو با فرارو وی با اشاره به اینکه رشد نقدینگی در کشور حدود 37 درصد است، گفت: در واقع رشد نقدینگی با توجه به وضعیت رشد اقتصادی و وضعیت تولید کشور رقم بالایی است و این رقم باید کمتر از 20. درصد از یک طرف تفاوت بین رشد اقتصادی و نقدینگی در دولت است که با نفخ ختم می شود، در این زمینه مثلاً وقتی یک فرد سالم غذا می خورد، غذا با هضم جذب می شود و به سمت های مختلف فرستاده می شود. بخش هایی از بدن به عنوان انرژی اما اگر این جذب صورت نگیرد، این غذاها تبدیل به چربی شده و به بدن آسیب رسانده و باعث بیماری می شوند.
وی افزود: در اقتصاد سالم باید از نقدینگی موجود برای افزایش تولید و سرمایه گذاری در بخش اقتصادی مولد استفاده کرد اما با توجه به اینکه اقتصاد ایران از سلامت لازم برخوردار نیست و به نوعی اقتصاد مخالف است. تولید و موانع تجاری زیادی وجود دارد، راهی برای بخش تولیدی در اقتصاد وجود دارد که عملاً فعالیت های تولیدی مختل شده و این نقدینگی به بازارهای مختلف پمپاژ می شود که در نهایت منجر به افزایش قیمت ها و تورم در جامعه می شود.
شیکاکی با تاکید بر اینکه دو عدم تعادل منجر به افزایش نقدینگی شد، گفت: اولاً عدم تعادل مالی و بودجه ای باعث کسری بودجه زیادی شد که از جمله آن می توان به افزایش 50 درصدی حقوق کارگران، تورم اضافی بودجه و … اشاره کرد. همه آنها عواملی هستند که عدم تعادل در بودجه را تشدید می کنند، در چنین شرایطی دولت برای حل این مشکل و افزایش نقدینگی با استقراض دست به جیب بانک مرکزی یا سایر بانک ها می زند.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: با چاپ پول توسط دولت های مختلف طی سال های گذشته برای جبران کسری بودجه، نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد کشورمان افزایش چشمگیری داشته است. از یک سو برای حل این مشکل باید اصلاحات ساختاری در نظام بودجه و تدوین بودجه کشور انجام شود، در غیر این صورت هر سال کسری بودجه دولت تکرار می شود. بر این اساس نظام سنتی بودجه کشور مشکلات زیادی را ایجاد کرده است، بنابراین تخصیص اعتبارات به بنگاه های مختلف باید از موضع چانه زنی خارج شود.
شکاکی تصریح کرد: در این زمینه باید از بودجه عملیاتی استفاده شود در حالی که در چند سال گذشته همواره بر اصلاحات ساختاری و واقعی در خصوص بودجه تاکید شده است اما متاسفانه کاری در این زمینه انجام نشده است، باید کاری کرد. از قبل باید بی انضباطی را از دولت گرفت وگرنه نمی توان انتظار داشت با وضع موجود، حجم نقدینگی را کنترل کند.
وی با اشاره به اینکه بحران دوم نیز مربوط به سیستم بانکی است، ادامه داد: در حال حاضر بر اساس آمارهای منتشر شده، بخش زیادی از دارایی های بانک ها مسدود شده و تا زمانی که این بحران بانکی حل نشود، نقدینگی ایجاد می کند و تورم را افزایش می دهد و انجام شده توسط آن، از یک سو علیرغم اینکه بانک مرکزی اقداماتی در این زمینه انجام داده است، از جمله فروش دارایی های مازاد به بانک ها، پیگیری وصول مطالبات معوق و غیره، اما این اقدامات ناکافی است و موارد دیگر. باید اقدامات موثری انجام شود و در نهایت می توان گفت تا زمانی که این دو تعارض وجود دارد، رشد نقدینگی اجتناب ناپذیر نیست و پس از آن تورم افزایش می یابد.
شقاقی با اشاره به اینکه معوقات بانکی هر روز در حال افزایش است، گفت: باید کنترل جدی در این زمینه انجام شود تا تسهیلات بانکی به همه تعلق نگیرد و لیست تسهیلاتی که این روزها منتشر می شود نیاز به توضیح ندارد. بانک مرکزی باید نظارت دقیقی انجام دهد و بانک هایی که موجودی آنها منفی است را محدود کند، در غیر این صورت معوقات بانکی روز به روز بیشتر می شود، بنابراین باید نظارت دقیقی در این زمینه وجود داشته باشد و برای اصلاح این وضعیت کار جدی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه استقلال بانک مرکزی در کنترل رشد نقدینگی از اهمیت بالایی برخوردار است، تصریح کرد: همواره با در نظر گرفتن اینکه بانک مرکزی وابسته به دولت های مختلف است و استقلال ندارد، استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول همیشه انجام شده است. اما اگر بانک مرکزی مستقل از سیاست های مالی، بودجه ای و تجاری کشور سیاست های پولی اتخاذ کند، مطمئناً می توان اقدامات موثری در رابطه با افزایش استقلال بانک مرکزی انجام داد که منجر به کاهش نرخ رشد نقدینگی می شود. از آنجایی که در چنین حالتی عدم تعادل باعث کاهش موجودی بانک ها می شود، از سوی دیگر تخلفات مالی کمتری رخ خواهد داد.
