بعدی-تابستان سال گذشته که صحبت ها و صحبت های زیادی درباره طرح حفاظت از فضای مجازی به گوش می رسید، فیلمی از صحبت های سید ابراهیم رئیسی درباره حمایت از شرکت های اینترنتی دست به دست شد. در این مرحله رئیسی که رئیس جمهور منتخب بود، با رد اتهامات مبنی بر تعطیلی و محدود کردن فضای مجازی از کسب و کارهای مجازی و البته اینستاگرام حمایت کرده بود.
طبق گزارش فرارو، رئیس‌جمهور در این فیلم می‌گوید: فضای مجازی عرصه کار مردم است، امروز فضای مجازی ابزاری شده است برای کار و کسب درآمد از این راه، کسی می‌آید درآمد مردم را ببندد؟ درباره نگاه مثبت خود و خانواده اش به حمایت از فضای مجازی گفت: دخترانم اغلب از این فضا خرید می کنند و می گویند ارزان تر و راحت تر است و ما می توانیم محصول مناسب را تهیه کنیم.
بیانیه رئیس جمهور منتخب در اوت 1400 دو پیام مهم را نوید داد. اولاً دولت جدید برخلاف آنچه اعلام شده مخالف محصورسازی و انحلال فضای مجازی نیست و ثانیاً دولت و سیاستمداران کشور روند دیجیتالی شدن و ماهیت اقتصادی دوران جدید را پذیرفته اند. اما برخلاف این تصورات، تنها با گذشت 15 ماه از اظهارات آقای ابراهیم رئیسی، در یک ماه و نیم اخیر شاهد فیلترینگ و محدودیت اینترنت هستیم.
اگرچه ناآرامی های اخیر در کشور و مسائل امنیتی دلیل اصلی محدودیت های اخیر بوده است، اما مشکل در نشانه ها و شواهد دیرینه این وضعیت نهفته است. این بدان معناست که یک گام به عقب در جهت پذیرش واقعیت های اقتصاد دیجیتال یا به سمت دیجیتالی کردن روابط در سطح کلان برداشته شده است. البته این اقدام به تایید و شناسایی بسیاری از کارشناسان حوزه های مختلف، تبعات منفی بسیاری برای اقتصاد کشور دارد که در گزارش بعدی به مهم ترین آنها پرداخته خواهد شد.
1- شرکت های اینترنتی ورشکست می شوند
اولین و بارزترین تأثیر فیلترینگ و کاهش اینترنت در یک سال و نیم گذشته تأثیر منفی مستقیم، عمیق و مخرب بر تجارت اینترنتی است. از آغاز دور جدید انحلال در آینده کسب و کار آنلاین، به یک دغدغه بزرگ در کشور تبدیل شده است.
مرکز آمار ایران در چند هفته اول گزارشی منتشر کرد که در آن آمده بود: بین 200 تا 300 هزار فروشنده در ایران در اینترنت فعال هستند و معیشت 11 میلیون نفر به کسب و کارهای مجازی وابسته است. این در حالی است که طبق گزارش های ارسالی بیشترین تاثیر فیلترینگ در اینستاگرام بوده است. زیرا این پلتفرم تا 80 درصد (9 میلیون) از بازار دیجیتال مارکتینگ را در اختیار دارد.
در هفته های اول گزارش «اتحادیه صنفی کارگران رایانه تهران» از کاهش فروش همه شرکت ها در اثر انحلال خبر داد. همانطور که گفته شد، بیش از 41 درصد از شرکت ها 25 تا 50 درصد از درآمد خود را از دست دادند و 47 درصد از آنها بیش از 50 درصد فروش خود را از دست دادند. همچنین 53 درصد شرکت ها روزانه 50، 21 درصد 50 تا 100 و 18 درصد بین 100 تا 500 میلیون تومان زیان داده اند.
در این مرحله تخمین زده می شود که انحلال اخیر اشتغال سه و نیم میلیون نفر را با چالش مواجه کرده و زندگی 10 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است. حتی NetBlocks، ناظر جهانی اینترنت، ضرر 1.5 میلیون دلاری در ساعت دسترسی به اینترنت بین‌المللی در ایران را تخمین زد و اگر این رقم به مدت 24 ساعت دو برابر شود، به ضرر کلان 36 میلیون دلار در روز خواهیم رسید.
2- آثار مخرب بر رشد و توسعه اقتصادی کشور
امروزه در سطح جهانی و به ویژه در کشورهای توسعه یافته، اقتصاد دیجیتال یا بازاریابی دیجیتال به بخشی جدایی ناپذیر و غیرقابل انکار جامعه تبدیل شده است. بر اساس گزارش روزنامه شرق در 5 نوامبر، بیش از پنج میلیارد نفر یا 63 درصد از جمعیت جهان از اینترنت و دو میلیارد وب سایت استفاده می کنند و این تعداد با نرخ رشد سالانه شش درصد (بیش از 700000) همچنان در حال افزایش است. کاربران جدید روزانه).
در ایران با جمعیت 85 میلیون نفری تعداد کاربران اینترنت از مرز 72 میلیون نفر گذشته است و بیش از 55 درصد آنها در شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها فعال هستند که نسبت به سال قبل حدود 10 درصد رشد داشته است. اینستاگرام با 48 میلیون کاربر و واتس اپ با حدود 52 میلیون کاربر به ترتیب محبوب ترین شبکه های اجتماعی و پیام رسان در ایران هستند. تلگرام نیز 50 میلیون کاربر ایرانی دارد.
اما باید توجه داشت که جدای از ارتباطات اجتماعی و سرگرمی، تعاملات اقتصادی از مهمترین کارکردهای این بسترها در ایران و جهان است. در نظر گرفتن این نکته کافی است که درآمد این نوع کسب و کار آنلاین در سطح جهانی، به ویژه خرده فروشی، اکنون به بیش از 2 تریلیون دلار رسیده است. این امر باعث شده است که اکثر کارفرمایان نیروی کار خود را از این فضا انتخاب و تامین کنند. به عبارت دیگر همه واسطه های اقتصادی باید به دیجیتال مارکتینگ توجه ویژه ای داشته باشند.
در این میان نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که امروزه موضوع اقتصاد دیجیتال از اقتصاد خرد فراتر رفته و حتی نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف ایفا می کند. این در حالی است که قطع اینترنت و فیلتر فضای مجازی نه تنها زندگی ساده و فعالیت های روزمره به ویژه روابط اجتماعی را مختل کرده، بلکه آسیب های زیادی به اقتصاد و چرخه تولید کشور وارد کرده است.
در شرایطی که تمرکز دولت و حاکمیت بر توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و دیجیتالی‌سازی بخش‌هایی مانند صنعت و معدن است، اینترنت که بازوی اصلی توسعه و نفت است که صنایع را تسهیل می‌کند، دچار اختلال و انحلال شده و بسیاری از آنها کسب و کارها و فعالان اقتصادی با چالش های جدی مواجه شده اند. این اختلال منجر به کاهش قابل توجه تولید در نیمی از بخش های اقتصادی شده است به طوری که در صورت ادامه این محدودیت ها ضربه جبران ناپذیری به کشور وارد خواهد شد. پیامدهای محدودیت اینترنت بر واحدهای صنعتی بسیار متنوع و پیچیده بوده و در هر زمینه فعالیت یا واحد صنعتی دارای عمق و گستره متفاوتی می باشد.
3- بیکاری گسترده
علاوه بر آثار اقتصادی ذکر شده، واضح است که ادامه وضعیت انحلال و اختلال در اینترنت می تواند نقش مهمی در زمینه اشتغال داشته باشد. در این زمینه اشاره به نظرسنجی و دستاورد روزنامه دنیای اختاز قابل تامل است. این روزنامه پس از نظرسنجی از 40 فعال اقتصادی در گزارشی نوشت که بیش از 97 درصد پاسخگویان خسارت مالی به کسب و کار خود را تایید کرده اند و بیش از 67 درصد نیز اعلام کرده اند که این اختلالات باعث خسارت اعتباری به کسب و کار آنها شده است.
از بین 40 شرکت کننده، 39 نفر به این سوال پاسخ دادند که آیا قطع اینترنت به کسب و کار شما آسیب مالی وارد کرده است؟ آنها پاسخ مثبت دادند که در نتیجه 97.5 درصد از شرکت کنندگان تحت تأثیر محدودیت های اعمال شده در اینترنت قرار گرفتند. همچنین 67.5 درصد از آنها اعلام کردند که می توانند خسارت فیزیکی وارده را برآورد کنند. این گزارش نشان می دهد که 50% تا 30% پاسخ دهندگان به دلیل این اختلال آسیب جسمی دیده اند. 22.5 درصد بین 30 تا 50 درصد و 27.5 درصد بالای 50 درصد به دلیل اختلالات اینترنت مجروح شدند.
علاوه بر این، 92.5 درصد از پاسخ دهندگان گزارش دادند که ادامه اختلال در اینترنت منجر به تداوم آسیب فیزیکی به آنها خواهد شد و 45 درصد تأیید کردند که در صورت ادامه اختلال، ممکن است تجارت آنها به طور کامل نابود شود. 55 درصد گفتند که کسب و کارشان تغییر کرده است.
این آمار به وضوح حقایق مهمی را در مورد آینده اشتغال و بیکاری در کشور نشان می دهد. این واقعیت که 45 درصد از شرکت ها در معرض ورشکستگی کامل هستند و 55 درصد به فکر تغییر شغل هستند، نبض فاجعه ای را در بازار کار می فرستد. نتیجه قطعی چنین اتفاقی کوچک شدن و تعطیلی بسیاری از کارگاه ها و کارخانه هاست.
البته این موضوع در گفتگوی خبرنگار فرارو با کارشناس ایمنی و بهداشت حرفه ای شاغل در شهرک صنعتی شمس آباد تایید شد. با توجه به اظهارات این مهندس HSE، در بازرسی های دوره ای بسیاری از نیروگاه ها مشخص شد که تعدیل قابل توجهی در توان صورت گرفته است. برای پیگیری این مشکل مدیران کارگاه ها و کارخانجات پیشنهاد کاهش فروش محصولات را دادند.
4- اثرات پنهان انحلال بر تضعیف بخش خصوصی و حوزه های مختلف دیگر
در کنار عرصه های آشکار اقتصادی از جمله ورشکستگی شرکت های اینترنتی، اخراج و افزایش بیکاری، فیلترینگ و محدودیت های اینترنتی تأثیرات غیرمستقیم و پنهانی بر فعالیت بخش خصوصی و حتی دولت در زمینه های مختلف داشته است. و در یکی از عینی ترین موارد، اخیراً مدیرعامل شرکت پست از کاهش یک سوم درآمد شرکت ملی پست یکی از مصادیق آن برای بخش دولتی خبر داده است.
کاهش حواله ها در نتیجه کاهش فروش شرکت های اینترنتی از دیگر پیامدهای اجتناب ناپذیر اختلال در روند اینترنت است. این روند در کاهش گردش مالی بانک تاثیر عمیقی خواهد داشت و خواهد داشت که به طور حتم باعث کاهش سودآوری بانک ها خواهد شد. همچنین اثرات اختلال و فیلترینگ اینترنت تنها محدود به کسب و کارهای آنلاین نیست بلکه بازار کالاها را به صورت روزانه تحت تاثیر قرار می دهد.
حتی از سوی دیگر، بخش خصوصی رسانه‌ها، از جمله وب‌سایت‌ها و روزنامه‌هایی که منابع مالی خود را از دریافت تبلیغات صرفه‌جویی می‌کنند، با چالش بسیار جدی مواجه بودند. چرا که بسیاری از استارت آپ ها، کارخانه ها و شرکت ها به دو دلیل برای کاهش درآمد و البته اعتقاد به بی اثر بودن تبلیغات در فضای مجازی به شکل فعلی، نمی خواهند برای تبلیغات هزینه کنند. البته این نمونه ها به قدری گسترده هستند که حتی می توان آنها را روی درآمد سوپرمارکت های محلی نیز نشان داد.
5- کاهش ورود گردشگران به کشور و هدر دادن فرصت طلایی جام جهانی قطر.
یکی دیگر از اهداف ملموسی که مستقیماً تحت تأثیر انحلال قرار گرفت، بخش گردشگری است، به ویژه فرصت ویژه برای جذب گردشگری در اواسط جام جهانی قطر. به گزارش ایلنا، میر بویان رافعی شاد، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر مسافرت هوایی، جهانگردی و حج استان تهران تأیید کرد که در نتیجه کندی اینترنت و تصویری که از ایران در دنیا این روزها بیش از 90 درصد تورهای آتی کنسل شده و شاهد رکود در تورهای گردشگری داخلی، خارجی و داخلی هستیم.
رفیعی شاد تاکید می کند: صنعت گردشگری با فناوری آمیخته شده است، بنابراین کندی سرعت اینترنت و فیلترینگ اپلیکیشن ها که بخش زیادی از بار تبلیغاتی و فعالیت آژانس های گردشگری و فعالان گردشگری از طریق آن انجام می شد، آسیب های زیادی را به جامعه وارد کرد. صنعت گردشگری حکایت از کاهش هزینه ها و حتی تعطیلی کامل برخی از آژانس ها و دفاتر خدمات مسافرتی در تهران دارد.
در کنار این گفته ها، ملموس ترین جلوه های فرصت ها در حوزه گردشگری را می توان با برپایی جام جهانی قطر و ظرفیت های گردشگری آن برای این کشور نام برد. پیش از این نیز مقامات ایرانی بارها از آمادگی ایران و استقبال از میهمانان کشورهای دیگر در اواسط جام جهانی خبر داده بودند. ظاهرا حتی در جزیره کیش نیز رویه های خاصی نادیده گرفته شده است. اما اکنون فیلترینگ و بازنمایی منفی ایران در رسانه های جهانی باعث هجوم اکثریت قریب به اتفاق هواداران فوتبال به کشورهایی مانند امارات، عربستان و ترکیه شده است.
6- کاهش اعتبار فعالان اقتصادی در سطح ارز
دامنه تاثیرات فیلترینگ و محدودیت های اینترنتی به سطح فعالان اقتصادی ایرانی خارج از کشور رسیده است. این روزها بنا به اظهارات بازرگانان و اعضای اتاق بازرگانی ایران، نامزدی محدودیت‌های زیادی را در روند ارتباط آنها با اشخاص ثالث ایجاد کرده است. در همین زمینه روزنامه دنیای اخمی به نقل از یک تاجر ایرانی نوشت: توضیح اینکه چگونه حتی پیام هایی مانند واتس اپ در یک کشور مختل می شود، مشکل است و این نشان از بی ثباتی محیط دارد و کار را سخت یا کاملاً منقطع می کند. حتی اگر بازرگانان خارجی همدردی خود را نشان دهند، با ایرانی ها، این موضوع دائمی نخواهد بود.
این اظهارات به وضوح به این معناست که از یک سو طرف های خارجی نمی توانند طبق روال معمول با تجار ایرانی تعامل داشته باشند و از سوی دیگر، جداسازی و انحلال پلتفرم هایی مانند واتس اپ بار روانی منفی بر اعتماد آنها در برخورد با طرف ایرانی وارد می کند. . بود. این به راحتی می تواند منجر به محدودیت تجارت با ایران شود.
